Kakva saznanja vlada Nemačke ima o tome kako će MUP Srbije koristiti nadzorne sisteme Huaveja? Vlada u Berlinu je na to pitanje odgovorila – i najavila kamere u Bosni i Hercegovini.

Njemački Liberali – Stranka slobodnih demokrata (FDP) – sredinom januara postavili su čitav niz pitanja njemačkoj vladi o saradnji Srbije sa kineskom firmom Huavej, odnosno o tome da li će korišćenje nadzornih sistema te firme u Beogradu značiti povredu prava građana na informaciono samoodređenje. Riječ je o sistemima kamera koje su postavljene na javnim mjestima i koje imaju sposobnost automatskog prepoznavanja lica i registarskih tablica.

FDP pritom napominje da kineski telekomunikacioni koncern Huavej, pod imenom „Sigurna gradska rješenja”, nudi „složene sisteme nadzora u više od 50 gradova širom svijeta, uključujući i Evropu”. Naglašava se da je posebno obiman sistem instaliran u glavnom gradu zemlje-kandidata za članstvo u EU, Srbiji. „Po završetku, samo u Beogradu će biti postavljeno oko 1.000 kamera na 800 lokacija”.

U skladu sa pravom EU?

Kako je Srbija, prema saznanjima njemačke vlade, pripremljena da ispuni pravne tekovine (acquis communautaire) EU kada je riječ o zaštiti podataka o ličnosti? – Prvo je u nizu pitanja koje je Stranka slobodnih demokrata (FDP, liberali) postavila vladi.

Poslanici FDP pritom podsjećaju da Srbija, kao zemlja koja želi u EU, „mora da usvoji i pravne tekovine EU, a to uključuje i sve sekundarne zakone u vezi sa zaštitom podataka i pravom na informaciono samoodređenje, poput Opšte uredbe o zaštiti podataka (GDPR). Pravo na informaciono samoodređenje je osnovno evropsko pravo koje je sadržano u članu 8 Povelje o osnovnim pravima EU”. 

Odgovor na prvo pitanje Liberala je glasio da se srpski Zakon o zaštiti podataka o ličnosti oslanja na odgovarajuće odredbe EU.

Pitanje br. 2 glasilo je: Kakve zaključke njemačka vlada izvlači iz postupanja srpskog pravosuđa u slučajevima u kojima su lični podaci zloupotrebljeni ili su prekršeni zakoni koji bi trebalo da štite pravo na informaciono samoodređenje?

U odgovoru na to pitanje njemačka vlada napominje da u Srbiji takve stvari nadzire povjerenik za zaštitu podataka o ličnosti, te da predstavnici njegove kancelarije prenose da se sudski postupci često obustavljaju zbog zastarevanja slučajeva. Navodi se i da se presude kreću između opomena i srazmjerno malih novčanih kazni, kao i da je osam tužbi koje je povjerenik podnio nadležnom sudu 2017. i 2018. godine – odbačeno.

Huavej – prepreka za pristup EU?

Prema odgovorima na dalja pitanja koja se tiču načina na koji je zaštita podataka o ličnosti tematizovana u pregovorima EU i Srbije, pitanja informacionog samoodređenja se rješavaju u okviru pregovaračkog poglavlja broj 23 (zakonodavna vlast i osnovna prava).

Na pitanje: da li njemačka vlada vidi opasnost da bi korišćenje nadzornih sistema Huaveja moglo da bude prepreka za pristup Srbije EU, vlada je odgovorila da se Srbija obavezala na sprovođenje zajedničkih pravnih tekovina EU – i da se to stalno provjerava.

U daljim odgovorima vlada napominje da „sa srpskom vladom redovno vodi razgovore u kojima se radi o pravnoj državi i ličnim slobodama. Kada je riječ o „opasnosti od zloupotrebe podataka prikupljenih nadzornim sistemom”, vlada prenosi da joj je „poznata zabrinutost nevladinih organizacija da bi video-nadzor u javnom prostoru mogao biti korišćen za nadzor demonstracija ili pojedinih građana.

„Srpsko ministarstvo unutrašnjih poslova je u septembru 2019, izdalo zakonski propisanu procjenu posljedica video-nadzora po zaštitu podataka o ličnosti, koju je povjerenik za informacije od javnog značaja i zaštitu podataka o ličnosti okarakterisao kao „nedovoljnu”. „Vlada ne raspolaže sopstvenim saznanjima o tome”. 

Odgovor klasifikovan oznakom „povjerljivo”

Kada je riječ o kritici na račun kineske vlade zbog „mogućnosti da dospije u posed informacija koje je prikupio Huavejev nadzorni sistem”, vlada odgovara:

„Vladi je poznato da kineski Zakon o tajnim službama obavezuje kineska preduzeća i građane da u zemlji i inostranstvu sarađuju sa kineskim bezbjednosnim organima. Van toga, vlada nema neka druga konkretna saznanja”. Vladi isto tako nisu poznati slučajevi da je zaista bilo takvih zloupotreba. 

Na osjetljivo pitanje: „Kakva saznanja vlada ima o tome kako će srpsko ministarstvo unutrašnjih poslova koristiti nadzorne sisteme Huaveja?” vlada prenosi da je taj odgovor klasifikovan oznakom „povjerljivo”, a da jedino što može da se kaže jeste da bi „sistem trebalo da prema javnim izjavama srpskog Ministarstva unutrašnjih poslova poveća bezbjednost građana i bude upotrebljen u svrhe prikupljanja dokaza i krivičnog gonjenja”.

Huavej i u drugim zemljama Balkana?

Poslednja pitanja FDP se tiču eventualnih saznanja njemačke vlade o tome da li Huavej ili neka druga kineska firma namjeravaju da instaliraju slične sisteme u drugim zemljama Zapadnog Balkana? Vlada prenosi da joj je poznato da je vlada Bosne i Hercegovine sa Kinom potpisala odgovarajuću izjavu o namjerama, te da je Sarajevo sklopilo sporazum sa Huavejem o „primjeni tehnologija u lokalnoj upravi i razvoju rješenja zvanih ‘pametni gradovi’.” Njemačkoj vladi, međutim, nije poznato da se planira instalacija Huavejevih sistema za nadzor na javnim mjestima.

Pitanja o određenoj temi poslanici u Bundestagu mogu da postavljaju vladi Njemačke, a ona je dužna da na njih odgovori u primjerenom roku. Takva vrsta pitanja nekog poslaničkog kluba predstavljaju instrument opozicije koji služi za kontrolu rada vlade. Vlada je obavezna da odgovori na osnovu raspoloživih informacija, ali ne i da sprovodi dodatna istraživanja kako bi našla odgovor na neko pitanje.

Kakva saznanja vlada Nemačke ima o tome kako će MUP Srbije koristiti nadzorne sisteme Huaveja? Vlada u Berlinu je na to pitanje odgovorila – i najavila kamere u Bosni i Hercegovini.

Njemački Liberali – Stranka slobodnih demokrata (FDP) – sredinom januara postavili su čitav niz pitanja njemačkoj vladi o saradnji Srbije sa kineskom firmom Huavej, odnosno o tome da li će korišćenje nadzornih sistema te firme u Beogradu značiti povredu prava građana na informaciono samoodređenje. Riječ je o sistemima kamera koje su postavljene na javnim mjestima i koje imaju sposobnost automatskog prepoznavanja lica i registarskih tablica.

FDP pritom napominje da kineski telekomunikacioni koncern Huavej, pod imenom „Sigurna gradska rješenja”, nudi „složene sisteme nadzora u više od 50 gradova širom svijeta, uključujući i Evropu”. Naglašava se da je posebno obiman sistem instaliran u glavnom gradu zemlje-kandidata za članstvo u EU, Srbiji. „Po završetku, samo u Beogradu će biti postavljeno oko 1.000 kamera na 800 lokacija”.

U skladu sa pravom EU?

Kako je Srbija, prema saznanjima njemačke vlade, pripremljena da ispuni pravne tekovine (acquis communautaire) EU kada je riječ o zaštiti podataka o ličnosti? – Prvo je u nizu pitanja koje je Stranka slobodnih demokrata (FDP, liberali) postavila vladi.

Poslanici FDP pritom podsjećaju da Srbija, kao zemlja koja želi u EU, „mora da usvoji i pravne tekovine EU, a to uključuje i sve sekundarne zakone u vezi sa zaštitom podataka i pravom na informaciono samoodređenje, poput Opšte uredbe o zaštiti podataka (GDPR). Pravo na informaciono samoodređenje je osnovno evropsko pravo koje je sadržano u članu 8 Povelje o osnovnim pravima EU”. 

Odgovor na prvo pitanje Liberala je glasio da se srpski Zakon o zaštiti podataka o ličnosti oslanja na odgovarajuće odredbe EU.

Pitanje br. 2 glasilo je: Kakve zaključke njemačka vlada izvlači iz postupanja srpskog pravosuđa u slučajevima u kojima su lični podaci zloupotrebljeni ili su prekršeni zakoni koji bi trebalo da štite pravo na informaciono samoodređenje?

U odgovoru na to pitanje njemačka vlada napominje da u Srbiji takve stvari nadzire povjerenik za zaštitu podataka o ličnosti, te da predstavnici njegove kancelarije prenose da se sudski postupci često obustavljaju zbog zastarevanja slučajeva. Navodi se i da se presude kreću između opomena i srazmjerno malih novčanih kazni, kao i da je osam tužbi koje je povjerenik podnio nadležnom sudu 2017. i 2018. godine – odbačeno.

Huavej – prepreka za pristup EU?

Prema odgovorima na dalja pitanja koja se tiču načina na koji je zaštita podataka o ličnosti tematizovana u pregovorima EU i Srbije, pitanja informacionog samoodređenja se rješavaju u okviru pregovaračkog poglavlja broj 23 (zakonodavna vlast i osnovna prava).

Na pitanje: da li njemačka vlada vidi opasnost da bi korišćenje nadzornih sistema Huaveja moglo da bude prepreka za pristup Srbije EU, vlada je odgovorila da se Srbija obavezala na sprovođenje zajedničkih pravnih tekovina EU – i da se to stalno provjerava.

U daljim odgovorima vlada napominje da „sa srpskom vladom redovno vodi razgovore u kojima se radi o pravnoj državi i ličnim slobodama. Kada je riječ o „opasnosti od zloupotrebe podataka prikupljenih nadzornim sistemom”, vlada prenosi da joj je „poznata zabrinutost nevladinih organizacija da bi video-nadzor u javnom prostoru mogao biti korišćen za nadzor demonstracija ili pojedinih građana.

„Srpsko ministarstvo unutrašnjih poslova je u septembru 2019, izdalo zakonski propisanu procjenu posljedica video-nadzora po zaštitu podataka o ličnosti, koju je povjerenik za informacije od javnog značaja i zaštitu podataka o ličnosti okarakterisao kao „nedovoljnu”. „Vlada ne raspolaže sopstvenim saznanjima o tome”. 

Odgovor klasifikovan oznakom „povjerljivo”

Kada je riječ o kritici na račun kineske vlade zbog „mogućnosti da dospije u posed informacija koje je prikupio Huavejev nadzorni sistem”, vlada odgovara:

„Vladi je poznato da kineski Zakon o tajnim službama obavezuje kineska preduzeća i građane da u zemlji i inostranstvu sarađuju sa kineskim bezbjednosnim organima. Van toga, vlada nema neka druga konkretna saznanja”. Vladi isto tako nisu poznati slučajevi da je zaista bilo takvih zloupotreba. 

Na osjetljivo pitanje: „Kakva saznanja vlada ima o tome kako će srpsko ministarstvo unutrašnjih poslova koristiti nadzorne sisteme Huaveja?” vlada prenosi da je taj odgovor klasifikovan oznakom „povjerljivo”, a da jedino što može da se kaže jeste da bi „sistem trebalo da prema javnim izjavama srpskog Ministarstva unutrašnjih poslova poveća bezbjednost građana i bude upotrebljen u svrhe prikupljanja dokaza i krivičnog gonjenja”.

Huavej i u drugim zemljama Balkana?

Poslednja pitanja FDP se tiču eventualnih saznanja njemačke vlade o tome da li Huavej ili neka druga kineska firma namjeravaju da instaliraju slične sisteme u drugim zemljama Zapadnog Balkana? Vlada prenosi da joj je poznato da je vlada Bosne i Hercegovine sa Kinom potpisala odgovarajuću izjavu o namjerama, te da je Sarajevo sklopilo sporazum sa Huavejem o „primjeni tehnologija u lokalnoj upravi i razvoju rješenja zvanih ‘pametni gradovi’.” Njemačkoj vladi, međutim, nije poznato da se planira instalacija Huavejevih sistema za nadzor na javnim mjestima.

Pitanja o određenoj temi poslanici u Bundestagu mogu da postavljaju vladi Njemačke, a ona je dužna da na njih odgovori u primjerenom roku. Takva vrsta pitanja nekog poslaničkog kluba predstavljaju instrument opozicije koji služi za kontrolu rada vlade. Vlada je obavezna da odgovori na osnovu raspoloživih informacija, ali ne i da sprovodi dodatna istraživanja kako bi našla odgovor na neko pitanje.