Centri civilnih inicijativa (CCI) nedavno su objavili izvještaj “Stanje nacije” koji prati provedbu i efekte reformi u Bosni i Hercegovini. Ovaj izvještaj sadrži obuhvatan pregled informacija o formalnoj realizaciji mjera iz Reformske agende, te mjerenju efekata u različitim oblastima poput javnih finansija, poslovne klime, tržišta rada, vladavine prava, socijalne politike, itd. Jedna od oblasti analize jesu i strane investicije. Ko i koliko investira u BiH?

Prema podacima Centralne banke BiH, od 1994. do 2016. godine, u BiH je investirano 12,9 milijardi KM.

Najviše investicija je bilo u oblasti trgovine, zatim bankarskih djelatnosti, duhanske industrije, itd. Najviše investicija dolazi iz Austrije, zatim Hrvatske i Srbije, dok od 10 zemalja s najviše investicija u BiH, njih 9 su evropske, te Rusija.

Ekonomska teorija, brojne analize i naša dosadašnja iskustva pokazuju da direktna strana ulaganja imaju pozitivan efekat na razvoj privrede i društva zemlje u koju stižu ulaganja – direktno, u finansijskom smislu ili indirektno, u smislu novih ideja, tehnologija i znanja.

Nivo stranih investicija u neku zemlju direktno zavisi od ambijenta poslovne klime i lakoće poslovanja u toj zemlji, te posebno od snage institucija i vladavine prava.

Ako posmatramo period 2012 – 2016. godina, udio direktnih stranih ulaganja (FDI) u bruto domaćem proizvodu (BDP) BiH, kreće se od 1,53 do 2,98% BDP-a. U posljednje dvije godine zabilježen je pad investicija, prvo na 2,1% u 2015., a onda na 1,8% u 2016. godini ili (samo) 536 miliona KM.

Mnogo veće investicije u zemljama regije

Ukoliko udio stranih investicija u BiH uporedimo sa zemljama regije, vidjećemo da u Srbiji FDI učestvuju sa 5,2% BDP-a, u Hrvatskoj 3,2%, te u Sloveniji sa 2,4%. Uvidom u realnu vrijednost BDP-a vidljivo je da Srbija ima dva i po puta viši (78 milijardi KM), Slovenija sa dosta manjim brojem stanovnika ima gotovo 3 puta viši (88 milijardi KM), a Hrvatska gotovo 4 puta viši (104 milijarde KM) BDP od BiH. To znači da je 1% investicija u BDP-u BiH, duplo manja vrijednost nego 1% u Srbiji, blizu tri puta manja vrijednost nego 1% u Sloveniji, te gotovo četiri puta manja vrijednost nego 1% u Hrvatskoj.

Kada gledamo direktna strana ulaganja u nominalnom iznosu ona su u 2016. godini iznosila tek 536 miliona KM u Bosni i Hercegovini, dok su ostale zemlje regije bile ispred. Tako u Srbiji strana ulaganja u 2016. godini iznose preko četiri milijarde KM, u Sloveniji 2.1 milijardu KM, a u Hrvatskoj 770 miliona KM.

Kada se ove cifre iskažu u vrijednosti po glavi stanovnika u BiH iznose tek 152 KM, dok je u zemljama regije taj iznos značajno viši: Srbija 564 KM, Hrvatska 770 KM i Slovenija 1.040 KM investicija po glavi stanovnika.

Investicije per capita najbolje pokazuju njihovu realnu vrijednost i potencijalni uticaj na ekonomski rast i poboljšanje životnog standarda stanovništva.

Investicije u BiH i regiju pretežno iz zemalja EU

U posljednje tri godine (2014 – 2016.) najviše investicija u BiH dolazilo je iz Hrvatske, Austrije i Rusije, dok su u susjedne zemlje Srbiju i Hrvatsku najviše investirale Holandija, Švicarska i Luksemburg. Samo u 2016. godini, vrijednost investicija u Srbiju iz Austrije, Holandije, Luksemburga i Švicarske iznose blizu dvije milijarde KM, dok je vrijednost investicija u Hrvatsku, samo iz Holandije i Italije u 2016. godini blizu 5 milijardi KM.

Posmatrano detaljnije, vrlo skromne investicije u BiH posljednje tri godine predvodile su: u 2014. godini Rusija (196 miliona KM), Austrija (171 milion KM), Hrvatska (89 miliona KM), Velika Britanija (75 miliona KM), te Kuvajt (47 miliona KM).

U 2015. godini, s umanjenim obimom, investicije su najviše dolazile iz Hrvatske (160 miliona KM), Holandije (88 miliona KM), Italije (67 miliona KM), Luksemburga (63 miliona KM), Turske (56 miliona KM), te Njemačke (53 miliona KM).

U 2016., s još izraženijim padom stranih investicije, iste su najviše dolazile iz Hrvatske (119 miliona KM), Austrije (74 miliona KM), UAE (66 miliona KM), Velike Britanije (52 miliona KM), te Holandije (51 milion KM).

Poređenja radi, ukupna vrijednost stranih ulaganja u BiH u 2016. od 536 miliona KM, u Srbiji je imala samo jedna zemlja – Holandija (538), a u Hrvatskoj npr. Luksemburg (532 miliona KM). Zanimljivo je da su investicije u BiH iz vanevropskih zemalja (SAD, Turska, arapske zemlje) u dvodecenijskom pregledu zanemarive, a u protekle tri godine ispod 10% ukupnih investicija.

Zbog svega navedenog, priliv stranih investiciija mora postati jedan od prioritetnih ciljeva vlada u BiH, pri čemu su vladavina zakona, umanjivanje korupcije, poresko rasterećenje, te povoljniji ambijent za poslovanje – nužni preduslovi.

Centri civilnih inicijativa (CCI) nedavno su objavili izvještaj “Stanje nacije” koji prati provedbu i efekte reformi u Bosni i Hercegovini. Ovaj izvještaj sadrži obuhvatan pregled informacija o formalnoj realizaciji mjera iz Reformske agende, te mjerenju efekata u različitim oblastima poput javnih finansija, poslovne klime, tržišta rada, vladavine prava, socijalne politike, itd. Jedna od oblasti analize jesu i strane investicije. Ko i koliko investira u BiH?

Prema podacima Centralne banke BiH, od 1994. do 2016. godine, u BiH je investirano 12,9 milijardi KM.

Najviše investicija je bilo u oblasti trgovine, zatim bankarskih djelatnosti, duhanske industrije, itd. Najviše investicija dolazi iz Austrije, zatim Hrvatske i Srbije, dok od 10 zemalja s najviše investicija u BiH, njih 9 su evropske, te Rusija.

Ekonomska teorija, brojne analize i naša dosadašnja iskustva pokazuju da direktna strana ulaganja imaju pozitivan efekat na razvoj privrede i društva zemlje u koju stižu ulaganja – direktno, u finansijskom smislu ili indirektno, u smislu novih ideja, tehnologija i znanja.

Nivo stranih investicija u neku zemlju direktno zavisi od ambijenta poslovne klime i lakoće poslovanja u toj zemlji, te posebno od snage institucija i vladavine prava.

Ako posmatramo period 2012 – 2016. godina, udio direktnih stranih ulaganja (FDI) u bruto domaćem proizvodu (BDP) BiH, kreće se od 1,53 do 2,98% BDP-a. U posljednje dvije godine zabilježen je pad investicija, prvo na 2,1% u 2015., a onda na 1,8% u 2016. godini ili (samo) 536 miliona KM.

Mnogo veće investicije u zemljama regije

Ukoliko udio stranih investicija u BiH uporedimo sa zemljama regije, vidjećemo da u Srbiji FDI učestvuju sa 5,2% BDP-a, u Hrvatskoj 3,2%, te u Sloveniji sa 2,4%. Uvidom u realnu vrijednost BDP-a vidljivo je da Srbija ima dva i po puta viši (78 milijardi KM), Slovenija sa dosta manjim brojem stanovnika ima gotovo 3 puta viši (88 milijardi KM), a Hrvatska gotovo 4 puta viši (104 milijarde KM) BDP od BiH. To znači da je 1% investicija u BDP-u BiH, duplo manja vrijednost nego 1% u Srbiji, blizu tri puta manja vrijednost nego 1% u Sloveniji, te gotovo četiri puta manja vrijednost nego 1% u Hrvatskoj.

Kada gledamo direktna strana ulaganja u nominalnom iznosu ona su u 2016. godini iznosila tek 536 miliona KM u Bosni i Hercegovini, dok su ostale zemlje regije bile ispred. Tako u Srbiji strana ulaganja u 2016. godini iznose preko četiri milijarde KM, u Sloveniji 2.1 milijardu KM, a u Hrvatskoj 770 miliona KM.

Kada se ove cifre iskažu u vrijednosti po glavi stanovnika u BiH iznose tek 152 KM, dok je u zemljama regije taj iznos značajno viši: Srbija 564 KM, Hrvatska 770 KM i Slovenija 1.040 KM investicija po glavi stanovnika.

Investicije per capita najbolje pokazuju njihovu realnu vrijednost i potencijalni uticaj na ekonomski rast i poboljšanje životnog standarda stanovništva.

Investicije u BiH i regiju pretežno iz zemalja EU

U posljednje tri godine (2014 – 2016.) najviše investicija u BiH dolazilo je iz Hrvatske, Austrije i Rusije, dok su u susjedne zemlje Srbiju i Hrvatsku najviše investirale Holandija, Švicarska i Luksemburg. Samo u 2016. godini, vrijednost investicija u Srbiju iz Austrije, Holandije, Luksemburga i Švicarske iznose blizu dvije milijarde KM, dok je vrijednost investicija u Hrvatsku, samo iz Holandije i Italije u 2016. godini blizu 5 milijardi KM.

Posmatrano detaljnije, vrlo skromne investicije u BiH posljednje tri godine predvodile su: u 2014. godini Rusija (196 miliona KM), Austrija (171 milion KM), Hrvatska (89 miliona KM), Velika Britanija (75 miliona KM), te Kuvajt (47 miliona KM).

U 2015. godini, s umanjenim obimom, investicije su najviše dolazile iz Hrvatske (160 miliona KM), Holandije (88 miliona KM), Italije (67 miliona KM), Luksemburga (63 miliona KM), Turske (56 miliona KM), te Njemačke (53 miliona KM).

U 2016., s još izraženijim padom stranih investicije, iste su najviše dolazile iz Hrvatske (119 miliona KM), Austrije (74 miliona KM), UAE (66 miliona KM), Velike Britanije (52 miliona KM), te Holandije (51 milion KM).

Poređenja radi, ukupna vrijednost stranih ulaganja u BiH u 2016. od 536 miliona KM, u Srbiji je imala samo jedna zemlja – Holandija (538), a u Hrvatskoj npr. Luksemburg (532 miliona KM). Zanimljivo je da su investicije u BiH iz vanevropskih zemalja (SAD, Turska, arapske zemlje) u dvodecenijskom pregledu zanemarive, a u protekle tri godine ispod 10% ukupnih investicija.

Zbog svega navedenog, priliv stranih investiciija mora postati jedan od prioritetnih ciljeva vlada u BiH, pri čemu su vladavina zakona, umanjivanje korupcije, poresko rasterećenje, te povoljniji ambijent za poslovanje – nužni preduslovi.